Garage C. DIJKMAN - ZUIDSTRAAT - HAAMSTEDE
Reparatieinrichting.
van Electrische Licht-
Agentschap der N.V. Automobiles „Citroen”.
Verhuring, Stalling en Reparatieinrichting. Banden, Olie en Benzine.
Aanleg van Electrische Licht- en Krachtinstallaties.
worden afgesmeekt voor de talrijke zeelieden
die uit Zierikzee rondzwalkten op den
breeden vloed en waarvan zoo menigeen
nimmer terugkeerde.
Zoo groot was de zeevaart van onze
stad in de 15e eeuw, dat de overlevering
van een enkelen geduchten storm (wellicht
die van 1477) kon spreken, toen vijfhonderd
vrouwen tot weduwen gemaakt werden en
van welke ramp de vertraging en staking
des torenbouws van Sint Lievens Monster
een gevolg zou zijn geweest.
Maar om tot onze kapel terug te keeren
Wij vonden haar voor het eerst vermeld
in het oudste Waarheidboek van Zierikzee
(een crimineel register) op 26 Mei 1508. Bij
een vonnis van dien datum werden acht
personen die s nachts jonge boomen in den
boomgaard van het klooster Sion onder
Noordgouwe hadden afgehakt en medege
nomen, veroordeeld tot een zekere boete,
viervoudige vergoeding der toegebrachte
schade en het doen eener bedevaart naar
Onze Vrouwe op Zee in de duinen, op
verbeurte van het voorste lid van hun duim.
Tot gelijke bedevaart werden 19 September
1544 eenige Zierikzeesche bierdragers ver
oordeeld, die de Justitie niet behulpzaam
waren geweest bij de executie van twee
misdadigersterwijl deze boete in dat oude
rechtsregister voor het laatst wordt vermeld
op 11 Mei 1570, toen twee personen, die
tegen de ordonnantie den zeedijk van
Schouwen op een verboden wijze gemaakt
hadden, veroordeeld werden om binnen
acht dagen na dagteekening van het vonnis
„te bedevaert te gaene tot onser Vrouwe
op Zee, en daer van goet bescheijt te
brengen”.
Uit een en ander blijkt wel, dat de tocht
naar de kapel, wegens de verre en afgelegen
ligging, met een boete kon gelijk gesteld
worden, terwijl de uitdrukking „en daer van
goet bescheyt te brengen” wijst op een aan
den dienst der kapel verbonden priester, die
een verklaring van volbrachte bedevaart kon
afgeven. Wij vinden dan ook in 1531 of
1532 tot geestelijke der kapel aangesteld
Willem Cornelisz. van Burgh, die opvolger
was van Mr. Jacob Daniëlsz. de Beer, die
de functie vrijwillig had neergelegd.
Na de reformatie alhier, 1572, werd de
tocht naar de kapel als boete, vervangen
door een te betalen geldsom.
Tot onderhoud van het gebouw en van
den daaraan verbonden priester kon Onze
Lieve Vrouwe op Zee beschikken over de
De kapel in de duinen
van Schouwen, genaamd
„Onze Lieve Vrouwe op Zee"
Op het einde der 17e eeuw verhaalt de
kroniekschrijver Smallegange van de „seer
„schoone en aangename plantagie, die langs
„de Schouwsche Duinen en Waranden van
„ouds, wegens de bequame en opene grond,
„gequeekt pleeg te worden, daer bij geheel
„oude lieden verhaelt word, dat ’er seer
„groote Eicken-boomen” plachten te groeien,
„selfs tot zoodanigen hoogte en dikte, dat
„sij wel tot hondert guldens, ja twintig
„ponden vlaems het stuk verkocht zijn.
„Deze plantagie gaet met een seer lange
„rije, meer als van twee uuren weegs door
„de vermakelijke Dorpen van Renisse
„Haemstede, Burgh en Westenschouwen,
„tot de Zandbergen tegen de zee aen”.
Had men evenwel dien weelderigen planten
groei achter zich, dan vertoonde zich een
uur breede duinstreek, die, naarmate men
zich westwaarts begaf, woester en eenzamer
voorkomen kreeg.
Wie voor ongeveer drie en drie kwart
eeuw dit oord bezocht en van Haamstede
uit een half uur in noordnoordwestelijke
richting liep, bereikte langs een eenigszins
slingerenden en met boomen en enkele
hoefjes bezetten weg, een kleine kapel, die
aan den voet van het noordduin stond en
die bekend was als de kapel van Onze
Lieve Vrouwe op Zee.
Verlaten en eenzaam, omgeven door eenige
boomen, die door den nooit rustenden westen
wind gebogen en gekromd waren, verhief
zij zich in dezen uithoek van Schouwen op
een kwartier uurs van de Noordzee.
Door wie en wanneer werd zij gesticht
Hieromtrent bestaat geen zekerheid en bij
de zeer weinige schrijvers die den naam
dezer kapel vermelden, vindt men zelfs geen
enkel woord ter toelichtingze wisten er
letterlijk niets meer van mede te deelen dan
de benaming, die ze waarschijnlijk slechts
van de kaart kenden.
Vermoedelijk echter was de kapel hier
gesticht, om Onze Lieve Vrouwe aan te
roepen als beschermheilige der zeelieden,
die op de vaak woeste wateren der nabij
gelegen zee ronddobberden, en wel menig
maal zal in dit stille en afgelegen oord het
„Ave Stella maris” weerklonken hebben.
Wellicht had deze plaats van aanroeping
om bijstand en bewaring voor de zeeva
renden haar ontstaan te danken aan reeders
en handelaars uit het toen machtige Zie
rikzee, waar in de helft der middeleeuwen
koophandel en zeevaart bloeiden, waar de
zoutnering rijke winsten afwierp en reeds
in de 14e eeuw o.a. met de Oostzee be
langrijke zaken gedreven werden.
Dat Zierikzee groot belang had bij een
veilige inkomst van haar zeegat de Roompot
werd door het plaatsen van een landteeken
in de duinen en het leggen van tonnen in
zee, gelijk in een vorig artikel vermeld is,
duidelijk aangetoond. Evenmin zou het ver
wondering wekken, dat door den invloed
dier stad of van het machtige Sint Jacobs-
gilde aldaar, bij dat oude „landteeken”, dat
wellicht hetzelfde was als „de Noortcaepe”,
een plaats des gebeds werd gesticht, waar
bescherming van Onze Lieve Vrouwe kon
inkomsten van de volgende in 1577 ge
noemde bezittingen2l/2 gemet korenland
gelegen „ten broocken dijcke bij de burchsse
mole”1 gemet 63 roeden weiland aan
„Moerwecht” een stuk korenland aan den-
zelfden weg 1 gemet 80 roeden korenland
in „Piercken wecken” een stukje land met
met het klooster Leliëndale gemeen, groot
1 gemet; V/2 gemet 75 roeden korenland
aan ,,’t Boogaert wecken"; ’/2 gemet 70
roeden hayman-land met den Heer van
Gruythuyse en Adolf van Haamstede gemeen
en P/2 gemet hayman-land met Job Willem
Adriaense gemeen.
Ziedaar het weinige, dat ons bekend is
van deze stichting, welker bezittingen in de
jaren zeventig der 16e eeuw als geestelijk
goed „geannoteerd” en, behalve 2 perceelen,
in 1581 verkocht werden.
Waar onze kapel ongeveer lag blijkt uit
een stuk van 1574, waarin men gesproken
vindt van „dat Noort Duynken bij onzer
„L. Vrouwe op Zee” en uit een stuk van
Januari 1575, waar melding gemaakt wordt
van „den Noort Duyne bij ons Lieve Vrouwe
„Cappel op Zee”. Op de in 1655 uitgegeven
kaart van Zeeland in negen bladen door
N. Visscher is de ligging echter nog zeer
duidelijk aangewezen aan den duinvoet, met
het bijschrift, dat de kapel reeds door het
zand overstoven was.
In de maand Juni 1907 echter werden de
grondslagen van dit gebouwtje weder zicht
baar, toen zij juist waren blootgewaaid en
door de goede zorgen van den heer Joh.
Hoogenboom, architect te Renesse, werd
van het oude muurwerk, dat 54 a 60 c.M.
dik was, een opmeting gedaan en een sehets
gemaakt. De afmetingen van de koorafslui-
ting wezen op een inwendige breedte van
ongeveer 6’/4 Meter en de contreforten
tegen de hoeken hadden een dikte van 9 d.M.
Er werden profielsteenen bij gevonden, stukjes
daklei en verglaasde vloertegels. Het steen
formaat wees niet op bijzonder hoogen
ouderdom.
De vermelding eener plaats in de duinen
„Lieve Vrouwe hil” geheeten, op een in
1728 vervaardigde grensscheiding-kaart was
een laatste herinnering aan de kapel, die
eenmaal in dit afgelegen oord hare tinnen
heeft verheven en waarvan de grondslagen
nu te vinden zijn aan den binnenvoet der
buitenste duinenrij, juist ten Noorden van
den versten vuurtoren ter helfte tusschen
den Verklikker en een op het duin geplaatst
scherm.
M. J. JONKER Schoenhandel en Schoenmakerij - Meubelstoffeering - Zuidstraat 107 - Haamstede
Galanterieën, Gelegenheidscadeaux, Nikkelwaren, Meubels, Lijsten, Lederwaren, Glas,
Porcelein, Aardewerk, Electrische verlichtingsartikelen. Souvenir-artikelen met
dorpsgezichten, Prentbriefkaarten, School- en Schrijfbehoeften, Eau de Cologne, Zeep
en Toiletbenoodigdheden. Tabak, Sigaren en Cigaretten van de meest bekende
merken en fabrieken. Bonbons, Chocolade en Suikerwerken, Wijnen, Likeuren,
Alcoholvrije dranken en Limonades. Kinderspeelgoederen. Klompen.
d Gedrukt bij N.V. Lakenman Ochtman, Zierikzee
